Minuta |
Temat |
Poruszane przez świadka zagadnienia |
1
|
Dzieciństwo: przybycie do Krakowa |
Narodziny w Laszkach Powrót rodziny do Krakowa Miłość rozmówczyni do Krakowa Wspomnienie zakupów (z polecenia matki), zachwyt nad architekturą Krakowa (zapominanie o pierwotnym celu wyjścia z domu). Wspomnienie widoku Sukiennic we mgle |
2
|
Ojciec rozmówczyni
|
Ojciec - zawodowy wojskowy w armii austriackiej Udział ojca w wojnie polsko-bolszewickiej – ranny; wczesna emerytura ze względu na stan zdrowia; matka-opieka nad ojcem. Za okupacji – konieczność znalezienia jakiegoś dodatkowego zajęcia poza emeryturą, która dawała niewielkie utrzymanie |
3 |
Żywność (okupacja, PRL) |
Dygresja: problemy z zaopatrzeniem w żywność w czasie okupacji (szczególnie mięso, mleko) W PRL-u: żywność przywoziły kobiety ze wsi (bańki z mlekiem, nielegalne wyroby mięsne); sklepy: kolejki od samego świtu |
6
|
Okres przedwojenny
Szkoła |
Mieszkanie w Krakowie, na Podzamczu (obecnie dom nie istnieje, wyburzona), po prawej stronie Wawelu Okres wakacyjny: wyjazdy do Rabki Po wyburzeniu kamienicy: przeprowadzka na obecną ulicę Prusa (wtedy ul. Słoneczna) Szkoła na Placu na Stawach (do przeprowadzki na ul. Długą), potem: przeniesienie do szkoły sióstr prezentek |
9 |
Szkoła za okupacji |
Publiczna Żeńska Szkoła Handlowa w Krakowie Ukończenie pierwszej klasy (zmiany nazwy: Czteroklasowe Państwowe Żeńskie Gimnazjum Kupieckie, Gimnazjum Handlowe) Dyrektor Lidia Kozakówna |
12
|
Najważniejsze momenty za okupacji |
Aby nie stracić mieszkania na ul. Długiej: oddanie przez matkę pokoju do wynajęcia Wynajęcie pokoju Czechowi (nazywany „Ĺšdziebko” przez często używane słowo), powieszenie przez niego wielkiej flagi niemieckiej ze swastyką w pokoju przez Czecha, a na niej portret Hitlera (po wojnie flaga posłużyła matce do uszycia ubrań) |
14 |
|
Widziana wcześniej z okien tego pokoju egzekucja prawdopodobnie na konfidentach |
16 |
|
Na Plantach: podświetlona fontanna, muzyka – miejsce odpoczynku wielu ludzi, spotkania rozmówczyni z koleżankami, kojarzenie par |
18
|
„Tandeta”
|
Nieopodal szkoły rozmówczyni (przeniesionej za okupacji do innego budynku): hałas, szum, tłum, gwar, niemożność otwarcia okien w szkole. Oglądanie tłumu przez okna podczas przerw w zajęciach. |
21
|
Szkoła
|
Przeniesienie szkoły po okupacji na ul. Loretańską, dość dobre warunki, nowy budynek, szkoła żeńska (męska była obok), liceum koedukacyjne, ale osobne klasy żeńskie i męskie |
22
|
„Tandeta”
|
Brak Żydów na Kazimierzu, mieszkanie Polaków, getto utworzone na Podgórzu, gdzie rozmówczyni nie bywała, na Kazimierzu nie spotykano już Żydów, tłumy na „Tandecie”: sami Polacy, również polscy policjanci, łapanki na placu (wypuszczanie niektórych złapanych) |
24 |
Konspiracja |
Rozmówczyni „zbyt młoda”, ale w ich mieszkaniu lokator-konspirator, budzony w nocy przez respondentkę, aby nie zaspał, kiedy miał załatwić jakieś ważne sprawy (czytała do późna, aby nie zaspać i obudzić go na czas) |
26
|
Nauczyciele
|
U prezentek: siostry zakonne i ksiądz do religii Inne szkoły: osoby cywilne, w „Handlówce” absolwenci Uczono księgowości – zawodowy księgowy (teoria i praktyka) Mężczyźni od matematyki, arytmetyki, poza tym kobiety (większość) Wspomnienie nauczyciela zwracającego się do uczennic per „Proszę Pani” (dystyngowany nauczyciel starej daty) |
29
|
Powstaniu warszawskie
|
Wiele osób z Warszawy w Krakowie w tym okresie (u rozmówczyni w mieszkaniu także przyjęta para Warszawiaków) Przerażenie powstaniem, masakrą, brak bliskich wiadomości, docierały szczątkowe, szczególnie do ludzi młodych Brak rozmów rozmówczyni z lokatorami jej mieszkania dotyczących powstania, brak jednoznacznego zdania rozmówczyni, czy powstanie było dobrą decyzją. Brak wsparcia dla powstańców. Powstańcy zamknięci, otoczeni przez Niemców. |
33
|
Wyzwolenie Krakowa spod okupacji niemieckiej
|
Coraz głośniejsze detonacje – przypuszczenie, że wojska rosyjskie muszą być blisko. W nocy zejście do piwnicy prawie wszystkich mieszkańców kamienicy Okna uchylone w mieszkaniach, aby nie powypadały Rano – uspokojenie, rozmówczyni – wyjście z tej piwnicy (jako pierwsza) Na ulicy – kilka postaci, rosyjscy żołnierze z karabinami, jeden z nich ciągle się odwracał, aby sprawdzić, czy nic mu nie grozi, za nimi – wojsko, ale bez żadnego szyku, wypełnienie ul. Długiej przez wojsko. Przypuszczenie rozmówczyni, że Rosjanie po drodze zabierali konie gospodarzom (bo nie były zmęczone) – brak potwierdzenia Pojedyncze osoby w polskich mundurach, zachowywano się z rezerwą (bo słyszano od Niemców o Katyniu) Na wylocie Długiej w Basztową: wysokie bunkry Przed pojawieniem się Rosjan: pojedynczy Niemcy – ucieczka przez Długą w stronę Basztowej Na rogu planty – Pijarska – zabity Niemiec W niektórych miejscach – pojedyncze zwłoki Niemców, którzy nie zdążyli uciec Myślano, że Rosjanie podejdą do Krakowa z innej strony |
42 |
Okopy |
Wakacje 1944 – uczniowie zajęci kopaniem okopów (w stronę Bronowic) |
44
|
Pierwsze dni po wkroczeniu Armii Radzieckiej
|
Niemożność samodzielnego wychodzenia z domu w pierwsze dni, obawa matki rozmówczyni o zachowanie Rosjan Wypoczynek na Starym Kleparzu Plac Szczepański (obok sprzedaży żywności) – szabrownictwo, sprzedaż zagrabionych na ziemiach zachodnich przedmiotów Dygresja: przed wojną mleko, śmietany itp. sprzedawano przed Sukiennicami, a później na Placu Szczepańskim, a potem przeniesiono targ na Plac Kleparski |
48 |
Wojsko rosyjskie |
Później na ulicach mniej żołnierzy, a nie gromady, jak na początku Rosjanie w urzędach, instytucjach |
49 |
Wyobrażenia o wolnej Polsce w czasie okupacji |
Brak wrażenia o szybkim końcu wojny, myślano raczej o tym, jak dalej będzie wyglądać okupacja, wyzwolenie nadeszło wcześniej, niż rozmówczyni oczekiwała
|
50
|
Polska po wyzwoleniu
|
Przeniesienie szkoły w inne miejsce Nowe sklepy polskie – podchodzono do nich nieufnie, obawiano się wpływów rosyjskich Poczucie rozmówczyni i jej koleżanek, że Polska nie jest taka, jak przed wojną |
52
|
Uroczystość publiczna
|
Przyjazd Mikołajczyka do Krakowa: udanie się wszystkich uczniów ze szkoły na ulicę Straszewskiego (dołączenie do studentów), podekscytowanie Zobowiązanie szkoły do ukarania uczniów za uczestnictwo w tym wydarzeniu (kara: sklejanie zniszczonych map) Pochody pierwszomajowe: cała grupa ze szkoły na Błonia, z Błoń wzdłuż plant, naprzeciwko Barbakanu, miejscem docelowym trybuna na pl. Matejki Prawdopodobnie w 1945 pochód spod wcześniejszego budynku szkoły (ul. Estery a nie późniejsza Loretańska) |
59
|
Warunki materialne rodziny po wojnie
|
Ojciec – emerytura, brak pracy Zaraz po zakończeniu okupacji: wizyta u znajomych ojca w Borku Fałęckim (jesień) Powrót do mieszkania Praca ojca w Urzędzie Wojewódzkim we Wrocławiu (gdy zaczęły się zaludniać ziemie zachodnie) |
1h 01
|
Życie uczniów w okresie szkolnym
|
Spacery (koleżanki mieszkały blisko – ul. Długa, Batorego), spacery przez Planty Po powrocie do domu: lekcje, czytanie książek, zabawa w szkole w okresie karnawału Matura |
1h 08
|
Studia
|
Studia na polonistyce Jej polonista pracownikiem naukowym na UJ Odgórne skrócenie studiów po trzech latach Nakaz pracy w szkołach (zamiast starszych nauczycieli sprzed wojny), rozmówczyni: nakaz pracy w okolicy Katowic, odwołanie od nakazu (ze względu na zły stan zdrowia matki), otrzymanie zezwolenia na nakaz pracy w Krakowie Kontynuacja studiów tylko przez uprzywilejowanych studentów Brak trudności rozmówczyni w dostaniu się na studia Ogromna ilość zdających na studia |
1h 15
|
Zajęcia, Profesorzy
|
Elita profesorska; prof. Wyka, kadra zaawansowana wiekiem Egzaminy ustne zdawane w trójkę, wspomnienie egzaminu u prof. Wyki Prof. Pigoń – zdaniem rozmówczyni – nudnawy sposób mówienia, wykłady niezbyt wciągające Opuszczanie części wykładów z powodu pracy zarobkowej |
1h 20
|
Pierwsza praca zarobkowa (w okresie studiów)
|
Praca w gazowni, jej dyrektorem – były malarz pokojowy (później awans na dyrektora wodociągów) – partyjny, z brakiem jakichkolwiek kwalifikacji Trudności pogodzenia studiów z pracą Praca w sekretariacie dyrektora w gazowni Utrzymanie rodziny z emerytury ojca i pensji rozmówczyni (niewiele można było kupić, bo nie było zbyt wielu towarów – na przykład problem z zaopatrzeniem w ubrania) |
1h 23 |
Studia |
Profesorowie, nauka z pasji, brak obaw przed profesorami |
1h 24
|
|
Anegdota o niezwykłej uprzejmości jednego z profesorów Dyskrecja profesorów – niemożność oficjalnego wyrażania poglądów na temat nowych władz |
1h 27
|
Inwigilacja, przynależność partyjna , organizacje
|
Brak wspomnień o inwigilowaniu profesorów Brak wyraźnych nacisków na wstąpienie do PZPR– świadomy wybór każdego obywatela Otrzymanie propozycji lepszej pracy dla męża pod warunkiem jego wstąpienia do PZPR (odmowa) Przynależność do partii – zdaniem rozmówczyni – brak przymusu, możliwość nie należenia (ale z konsekwencjami, np. gorszej pracy, słabiej płatnej) – indywidualna decyzja, jakie wartości ważniejsze Brak wiedzy rozmówczyni o przywilejach za przynależność do Związku Młodzieży Polskiej Jako sekretarka w gazowni: zwoływanie zebrania Ligi Kobiet (bez przynależności) – telefony do kobiet z listy, z których większość okazywała zdziwienie, że należą do LK |
1h 34
|
Koledzy ze studiów |
Brak zaangażowanych ideowo komunistów (rozmówczyni nie pamięta takich) Studenci – nauka, praca, niedobór życia towarzyskiego |
1h 37
|
Praca po odwołaniu od nakazu |
Spółdzielnia pracy kominiarzy – biuro Anegdota o kominiarzu o nazwisku Stolarz Z okazji ślubu rozmówczyni – zbiórka na porcelanową zastawę stołową wśród kominiarzy |
1h 42
|
Praca u prof. Dobrowolskiego |
Praca w Instytucie Socjologii i Etnologii (nietypowy tryb pracy: przerwy w ciągu dnia, dyspozycyjność pracy wieczorami w zależności od weny profesora Dobrowolskiego |
1h 43 |
Praca męża |
Praca męża na poczcie kolejowej – przewożenie paczek na odległych trasach (np. Kraków-Wrocław, Kraków-Gdynia) |
1h 45
|
Partia
|
Brak zgody na zapisanie się męża do partii Partia – „tumany”, „półanalfabeci”, brak wykształcenia, brak jakiekolwiek poziomu (pierwsi w partii – „zgraja”) |
1h 46
|
Praca u prof. Dobrowolskiego c.d.
|
Wypożyczanie książek, rejestr nowych książek, informacje od studentów dla profesora, telefony (przekazywanie informacji, od kogo telefon – od tego zależało, czy profesor podszedł do telefonu, czy kazał przekazać komunikat, że go nie ma – rozmówczyni przekręcała nazwiska – problem z zapamiętywaniem nazwisk) |
1h 50
|
Ślub i wesele
|
Ślub cywilny (26 września) i kościelny (8 września 1956) Na ślubie cywilnym obecność wyłącznie świadków: kolegi męża i cioci rozmówczyni – brak uroczystości, formalność 8 września – obchodzony jako rocznica ślubu Po ślubie kościelnym: przyjęcie dla rodziny, w domu (mieszkanie na Wolnicy, naprzeciwko Kościoła Bożego Ciała) Obecni: najbliższa rodzina i bardzo bliscy znajomi, ojciec rozmówczyni zmarł wcześniej (11 stycznia 1956) |
1h 55
|
Śmierć ojca, wypadek rozmówczyni |
Śmierć ojca – przyśpieszenie decyzji o ślubie (obawa matki przed dokwaterowaniem obcej osoby do mieszkania) |
2h 01
|
|
Mieszkanie duże, dzielone przez nią, męża i matkę, wspólna kuchnia i łazienka, Matka – śmierć 20 stycznia 1964 roku (tuż przed narodzinami starszego syna rozmówczyni- w lutym) |
2h 02
|
Praca
|
Dzielenie czasu między pracę a wychowanie synów. Pomoc domowa – młoda dziewczyna z Pcimia – zwolniona z pracy po zarażeniu dziecka rezygnacja z pracy w katedrze na rzecz opieki nad dziećmi Początek pracy w roli stenotypistki – dobra pensja |
2h 12 |
Wyjazdy na wakacje, wyjścia w Krakowie |
W czasie pracy męża – dwutygodniowe wczasy (przede wszystkim na Śląsku) Życie kulturalne Wyjazdy do domu rodziców męża (dom zniszczony podczas powodzi 1997) Wyjazdy za Mszanę Dolną (część rodziny matki męża z tamtych stron) Mąż – z pochodzenia góral, ojciec – praca na poczcie |